Türkiye’nin Jeolojik Geçmişi
Jeoloji araştırmalarında, Türkiye’nin milyonlarca yıl önce daha farklı şekillerde olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde her jeolojik zamana ait araziler, Türkiye’de bulunmaktadır. Yani Türkiye jeolojik çeşitliliğin fazla olduğu bir ülkedir.
Kıtalarda ayrılma olmadan önce, dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de farklı jeolojik yapıda araziler bulunmaktaydı. Bu arazilerin izlerine Yıldız Dağları, Zonguldak Çevresi , Menderes-Menteşe arası , Anamur ile Alanya arası, Bitlis ve Kırşehir çevresinde rastlanmıştır. 1. jeolojik zamanda (Plaeozoik) oluşan bu arazilere Masif denilmektedir ve bu araziler yaşlı kütleler olduğu için deprem riskinin nispeten az olduğu yerlerdir. 1. jeolojik zamanda Zonguldak’taki taş kömürü yatakları oluşmuştur.
2. jeolojik zamanda Türkiye arazisinin büyük bir kısmı Tethys denizinin altında bir tortulaşma alanıydı. Bir kısım araziler peneplen halindeyken bir kısım araziler geniş göl alanlarıyla kaplıydı.
2. jeolojik zaman sonları ve 3. jeolojik zaman başlarından itibaren Arap ile Avrasya levhasının sıkıştırması sonucunda deniz tabanındaki tortullar yükselip kıvrımlı ve kırıklı dağlarımızı oluşturmuştur. Bu sırada oluşan fay kuşakları boyunca Üst Tersiyer-Kuaterner’de aktif volkanizma etkili olmuştur. Toros dağları ile Kuzey Anadolu dağları Tersiyer adı verilen 3. jeolojik zamanda oluşmuştur. Ayrıca bor, tuz, petrol ve linyit yataklarımız 3. zamanda oluşmuştur.
Anadolu’nun kuzey güney yönlü sıkışması sonucu doğu-batı yönlü uzanan sıradağlar oluşmuştur. Fay kuşakları boyunca deprem bölgeleri ve sıcak su kaynaklarının yaygın olduğu jeotermal bölgeler de 3 jeolojik zamanda meydana gelmiştir.
Egeid karası çökmüş, Akdeniz’in suyu çöken alana dolarak Ege Denizini oluşturmuştur. Çanakkale Boğazı ve İstanbul Boğazı oluştu. (Ria tipi kıyılar) Açık denizler ile bağlantısı olmayan ve bir göl durumunda olan Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile açık denizlere bağlanarak bir iç deniz haline geldi.
Kuaterner’de tüm Dünya’da buzul çağı yaşanırken Anadolu’da yüksek alanlarda buzul şekilleri oluştu.
Kuaterner’de Anadolu’da epirojenik olarak toptan yükselme yaşadı. Anadolu’daki yüksek düzlükler bu sayede oluşmuştur.
Türkiye’nin bugünkü jeomorfolojik görünümünü, 3. jeolojik zamandaki Alp orojenezi ve epirojenik yükselme ile aldığını söyleyebiliriz. Bu da Türkiye’nin dağlık, engebeli, yüksek bir ülke olmasına ve sık sık depremlerin görülmesine sebep olmuştur. Ayrıca sıcak su kaynaklarının yaygın olmasını sağlamıştır. Hemen hemen her bölgede linyit yataklarının varlığı da ülkemizin jeolojik olarak genç oluşumlu olduğunu kanıtlamaktadır.
