Türkiye İklimi

Türkiye, iklim çeşitliliği fazla olan bir ülkedir. Türkiye’deki iklim tipleri; Akdeniz, Karadeniz, Step ve Sert Karasal iklimdir.

Türkiye İklimini Etkileyen Faktörler

Türkiye’de iklim çeşitliliğinin fazla olmasının nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

Ilıman (Orta) iklim kuşağında olması
Yer şekillerinin engebeli olması
Yükselti ortalamasının fazla olması
Kuzey ve güneyde dağ sıralarının kıyı çizgisine paralel uzanması
Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarım ada olması
Çevresinde etkili olan basınç merkezleri ve alanları

Türkiye, mutlak konumu nedeniyle Akdeniz iklim kuşağında yer alsa da, belirgin bir şekilde Karadeniz, Step ve Sert Karasal iklim tipinin görülebildiği bir ülkedir.

Türkiye’deki İklim Tipleri

1. Karadeniz İklimi:

Kuzey Anadolu dağlarının kuzey yamaçları boyunca görülür. Karadeniz ve Marmara Bölgesi’nin kuzey kıyıları Karadeniz iklim bölgesi içindedir. Bu iklimin genel özellikleri şunlardır:

Her mevsim yağışlıdır. Bulutlu gün sayısı fazla, güneşli gün sayısı azdır. Yağışların çoğunluğu orografik karakterlidir.
Yıllık sıcaklık farkı azdır. (13-15°C)
Ocak ayı sıcaklık ortalaması 6-7°C’dir. Kışlar serindir. Kıyı şeridinde kar ve don olayı nadir görülür.
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması 21-23°C’dir.
En fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda olur.
En çok yağışı Rize (2450 mm) alırken, Zonguldak 1220 mm, Samsun ise 700-800 mm civarında yağış alır. Yağış tutarındaki farklılıkların nedeni; yükselti, dağların uzanış doğrultusu ve hakim rüzgâr yönüyle ilgilidir.

Doğal bitki örtüsü karışık ormanlardır. Orman bakımından en zengin bölgemiz Karadeniz’dir. Deniz seviyesine yakın alanlarda geniş yapraklı, yüksek kesimlerde ise iğne yapraklı ağaçlar hakimdir. Orman üst sınırından sonra Alpin dağ çayırları yaygındır.

Orta Karadeniz’de orman tahribi sonucunda yalancı maki adı verilen psödomakilere rastlanır.

2. Akdeniz İklimi:

Bu iklim tipi esas olarak Akdeniz kıyı şeridi boyunca görülmekle beraber, Ege ve Marmara Denizi kıyıları boyunca görülür. Ayrıca Gaziantep yöresi de Akdeniz iklim bölgesindedir. Genel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Yazlar sıcak ve kurak geçer, çünkü Asor Yüksek Basıncı etkili olur.
Kışlar ılık ve yağışlı geçer. Yağışlar çoğunlukla cephesel kökenlidir.
Kışın yağışlar yağmur şeklinde olup kar ve don olayı nadiren görülür.
Yıllık sıcaklık ortalaması 18-20°C’dir.
Yıllık yağış tutarı 600-1000 mm aralığındadır.
Ocak ayı sıcaklık ortalaması 5-10°C olup ülkemizde kış sıcaklık ortalamasının en yüksek olduğu yer Akdeniz kıyılarıdır.
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması 28-30°C’dir.

Doğal bitki örtüsü, Kızılçam ve fıstık çamlarından oluşur. Orman bakımından en zengin 2. bölge Akdeniz’dir.
Maki çalıları, Kızılçamların tahrip edilmesiyle oluşmuştur.
Makilik çalıların tahribiyle de garig ( frigana) adı verilen dikenli çalılar oluşmuştur.
Zeytin, zakkum, defne, kocayemiş, sandal, mersin, keçiboynuzu, kekik vb benzeri bitkiler yaygındır.

3. Sert Karasal İklim:

Bu iklim tipi daha çok Doğu Anadolu Bölgesi’nin dağlık sahalarında ve yüksek platolarında görülür. Erzurum, Kars, Ardahan platoları ile Hakkari, Şırnak, Van, Bitlis, Tunceli, Bingöl, Erzincan, Muş, Ağrı çevresinde hakimdir. Deniz etkisine kapalı ve yükselti ortalamasının fazla olduğu bu iklimin genel özellikleri şöyledir:

Yıllık sıcaklık ortalaması 4-6°C’dir.
Kış sıcaklık ortalaması -7 / -10°C’dir. Kışlar uzun, soğuk ve sert geçer. Yaklaşık 6 ay kar yerden kalkmaz. Karlı ve donlu gün sayısı fazladır.
Yaz sıcaklık ortalaması 17 / 19°C’dir. Yazlar kısa ve serindir.
Ülkemizde yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu yer sert karasal iklimin görüldüğü Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki yüksek yerlerdir.
Yıllık yağış tutarı 500-600 mm’dir.
En çok yağış ilkbahar sonu, yaz başında oluşur. Konveksiyon yağışı hakimdir. En az yağış kışın olur.

Doğal bitki örtüsünü soğuğa dayanıklı iğne yapraklı sarı çam ve karaçam ağaçlar ile Alpin dağ çayırları oluşturur.

4. Step (Ilıman Karasal) İklim:

Türkiye’de step iklimi İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile, Trakya’da Ergene (Edirne) havzasında, Göller yöresinde (Burdur,Isparta), İçbatı Anadolu’da Uşak, Afyon, Kütahya’da, Doğu Anadolu’da Malatya, Elazığ ve Iğdır ovasında görülebilir. Bu iklimin genel özellikleri şunlardır:

Yıllık sıcaklık ortalaması 10-12°C’dir.
Yazlar çok sıcak ve kurak olur. Ülkemizde yaz sıcaklık ortalaması ve buharlaşma şiddetinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu’dur. (Karasallık ve samyeli rüzgarının etkisi)
Yaz sıcaklık ortalaması 21-23°C’dir.
Kış sıcaklık ortalaması 0-2°C’dir.
Kışlar kuru-soğuk yani ayaz şeklinde geçer. Kar ve don olayı görülür.
Günlük ve yıllık sıcaklık farkı fazladır.
Yıllık ortalama yağış miktarı 300-700 mm civarındadır. Ülkemizde en az yağış alan yerler; Konya-Tuz Gölü çevresi, Iğdır ovası ve Mersin-Mut Oluğudur.
İç Anadolu’da en çok yağış ilkbaharda görülür ve halk arasında kırkikindi yağmurları olarak bilinen konveksiyonel yağış türüdür. Güneydoğu Anadolu’da en çok yağış kışın, en az yağış yazın gerçekleşir.

Doğal bitki örtüsünü ilkbaharda yeşeren yazın sararıp kuruyan cılız bozkır otları ve meşe ormanları oluşturur. Çoban yastığı, deve dikeni, geven otu, yavşan otu, katırtırnağı, kekik vb türler yer alır.
Ormanların tahrip edildiği step sahalarında antropojen bozkırlar ve yer yer ağaç toplulukları görülür.
Ülkemizde orman varlığı bakımından en fakir bölge Güneydoğu Anadolu’dur.

Aşağıdaki tabloda, ülkemizdeki iklim tipleri, görüldüğü yerler, iklimin genel özellikleri, yağış özellikleri, kayaç çözülmesi ve toprak türü ile iklime ait doğal bitki örtüsü verilmiştir: