Şehirleşme, Sanayi ve Göç İlişkisinin Toplumsal Etkileri

Şehirleşme, sanayi, göç ilişkisi lise 12.sınıf coğrafya konuları içerisinde yer almaktadır. Üniversite sınavında AYT coğrafya konularındandır.

İnsanlar, Neolitik Dönem başlarında (yaklaşık on bin yıl önce) avcılık ve toplayıcılık yaptığı göçebe yaşamdan tarım faaliyetleriyle yerleşik yaşama geçmeye başlamıştır.

Özellikle Mezopotamya’nın tarımsal faaliyetlere uygun olması bu bölgenin insanlar tarafından tercih edilmesini sağlamış ve böylece bu alanlarda büyük yerleşmeler oluşmaya başlamıştır. Ekonomik gelişmeler ve nüfus artışıyla birlikte ilk şehirler oluşmaya başlamıştır.

Uzun yıllar tarım yerleşmesiyle nüfusu ve yaşam standartları belirli bir seviyede olan şehirler, 1750’deki Sanayi Devrimi ile başta Batı Avrupa olmak üzere önüne geçilemez bir değişim yaşamıştır. Önce maden kömürü, daha sonra petrolden gücünü alan makineler ham maddeleri mamul maddelere dönüştürmüş, yeni sanayi kolları ortaya çıkmış ve üretilen maddeler çeşitlenmiştir. Gelişen ticaretle birlikte dünyanın uzak kesimleri birbirine bağlanmıştır. Şehirler, yeni ekonomik sistemin verimliliği ve bilimsel gelişmeler sayesinde daha çok insanın evi haline gelmiştir.

Tarihte ilk şehir yerleşmeleri günümüzden yaklaşık olarak dokuz bin yıl eskilere dayanmaktadır. Tarihte ilk şehirlerin kalıntılarına Anadolu’da ve Mezopotamya’da rastlanmaktadır. Şehir yerleşmelerinin ortaya çıkışı tarımsal üretimine bağlı ortaya çıkmıştır. Tarıma bağlı olarak ortaya çıkan bu şehirler Sanayi Devrimine kadar yavaş gelişmiştir.

18. yüzyıla kadar şehirlerde tarım ön planda iken, 18. yüzyıldan sonra sanayi etkisini göstermeye başlamıştır. İlk olarak Avrupa’ da başlayan Sanayi Devrimi sonraları tüm dünyaya yayılmıştır. Sanayi faaliyetlerinde ilk olarak madenlerden yararlanılmış sonraları petrol kullanılmaya başlamıştır.

Farklı makineler yapılmış ham maddeler işlenerek mamul maddeye dönüştürülmüştür. Arz talep dengesine göre yeni sanayi kolları açılmış  üretim artmış ve üretilen ürünler pazarlarda tüketiciyle buluşmuştur. Şehirleşme sanayi göç ilişkisi ortaya çıkmıştır.

Sanayileşme ticaretin gelişmesi neden olmuş bu sayede göç alan şehirlerdeki nüfus artışı yaşanmıştır. Şehirlerin cazibe merkezi haline gelmesiyle kırdan kente yoğun göçler yaşanmasına sebep olmuştur.

Şehirleşme Sanayi Göç İlişkisinin Toplumsal Etkileri Nedir?

• Çarpık kentleşme ve gecekondulaşma sorunu ortaya çıkar.
• Çevre sorunları artar.
• İşsizlik oranı artar.
• Tarım ve orman arazilerinde azalmalar görülür.
• Trafik yoğunluğu sorunu oluşur.
• Gürültü kirliliği yaşanır.
• Şehirlerde güvenlik sorunu ortaya çıkar.
• Yeşil alanda azalmalar görülür.

Kentleşme sürecinde yukarıdaki sorunlarla baş edebilmek için, kaynakları verimli kullanma ve şehirlerde yaşayan insanların şehirli olma bilincinin geliştirilmesi gerekmektedir.

Sao Paulo Kenti

Zengin ve yoksulun bir arada bulunduğu Sao Paulo, Brezilya’nın en önemli sanayi kentlerinden olan kentin yaklaşık 20 milyon nüfusu ile Güney Amerika kıtasındaki en gelişmiş kentleri arasındadır. 1700 yıllarında küçük bir şehir olan Sao Paulo kahve tarımının gelişmesi ile dışarıdan göç alarak büyük bir kent haline gelmiştir. Hızla gelişerek sanayi, ticaret ve bankacılık merkezi haline gelen  kent Portekiz, İtalya, İspanya, Almanya ve Lübnan gibi ülkelerden de göçmenler gelmiştir.

Sao Paulo hızlı şehirleşmenin ortaya çıkardığı birtakım olumsuzluklar ortaya çıkmıştır. Yoksulluğu ve zenginliği barındıran çarpık kentleşme, çevre kirliliği ve trafik sorunu  gibi şehrin önemli sorunları bulunmaktadır.

Petrolle büyüyen Batman sanayiyle gelişiyor…

80 yıl önce 10 haneli köy olan ancak petrolün bulunmasıyla hızla büyüyen Batman, bugün 585 bin nüfuslu il haline geldi.

Türkiye’deki ham petrol üretiminin yüzde 75’ini gerçekleştiren kent, günlük 27 bin varillik petrol üretiyor.

Türkiye’de bazı kentlerin ortaya çıkışı veya büyümesinde, doğal kaynaklar belirleyicidir. Bu bağlamda, Hasankeyf yakınlarındaki Raman Dağı’nda 1940 yılında Türkiye’deki ilk petrol rezervinin bulunması, Batman kentleşme sürecinin başlangıcını oluşturmaktadır. Yıllar içinde petrol üretimi sayesinde gerçekleşen ekonomik dinamizm, sosyal, kültürel ve mekânsal değişim sağlayarak, Batman kentleşme sürecini son derece özgün kılmaktadır.

Petrolden doğan kentin, 1950’li yıllarda başlayan kentleşme serüveni ve bu süreçte yaşanan değişim mercek altına alındığında, Batman’ın kentleşme sürecinde, 1955-1985 periyodunda petrol üretiminin oluşturduğu ekonomik dinamizm ön plana çıkarken, 1985 sonrasında ise sanayileşmeden ziyade zorunlu göçün baskıladığı bir kent fotoğrafıyla karşılaşıldığı söylenebilir.

Kentleşmeden Kaynaklanan Başlıca Sorunlar:

• Plansız yapılaşma ve gecekondulaşma
• Alt yapının yetersiz kalması
• Belediye hizmetlerinin aksaması
• Kültürel çatışmaların artması
• Çevre sorunlarının artması
• İşsizlik oranının artışı
• Trafik yoğunluğu
• Tarım ve orman arazilerinin kaybı
• Gürültü kirliliğindeki artış
• Kent içi yeşil alanlarının daralması
• Güvenliğin azalışı, asayiş sorunlarının artması

Şehirlerde meydana gelebilecek problemlerin önüne geçilebilmesi için kentlilik bilincinin oluşması gerekir. Bunun için de şehirli insanların sorumluluk alarak sorun teşkil edebilecek durumların önüne geçmesi ve bu doğrultuda insanların kentle bütünleşmesi, var olan kimliklerin yanında şehirle özdeşleşen bir kimliğe sahip olması gerekir.