Dünya’nın (Geoid ve Küresel) Şekli ve Sonuçları

Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Buna geoit denir. 

Dünya’nın geoit şekli, kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez kaç kuvvetiyle savrulması sonucu oluşmuştur.

1. Dünya’nın Geoit Şeklinin Sonuçları:

• Ekvatorun çevre uzunluğu, kutupların çevre uzunluğundan fazladır. Yani, Ekvator’un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır.
• Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur. Buna bağlı olarak da yer çekimi kutup noktalarında en fazladır.
• 60 derece paralelinin çevre uzunluğu, Ekvatorun çevre uzunluğunun yarısı kadardır.

2. Dünya’nın Küresel Şeklinin Sonuçları:

• Dünya’nın küresel şeklinden dolayı, güneş ışınları yeryüzüne farklı açılarla düşer. Buna bağlı olarak;
• Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe, güneş ışınlarının gelme açısı küçülür, ışınların tutulma oranı (enerji kaybı) artar.

• Sıcaklık dağılışını etkiler. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer. Sıcaklık kuşakları oluşur. (SICAK, ILIMAN, SOĞUK)

• Bitki ve hayvan türlerinin dağılışı farklılık gösterir.
• Denizlerdeki su sıcaklığı, buharlaşma ve tuzluluk oranı kutuplara gidildikçe azalır.

• Kalıcı kar alt sınırı, yerleşme ve tarım üst sınırı, orman üst sınırı kutuplara gidildikçe azalır.

• Ekvator yıl boyu termik alçak basınç, kutuplar ise termik yüksek basınç kuşağı olur.

• Cisimlerin gölge boyu, kutuplara gidildikçe uzar.

• Dünya’nın şeklinden dolayı, Dünya’nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır. Aydınlanma çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydınlanma çemberi de denir.

• Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki çizgisel dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır. Buna bağlı olarak, tan ve gurup (alacakaranlık) süresi kutuplara doğru uzar.

• Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel çevre uzunluğu ve meridyenler arası mesafe azalır.

• Dünya’nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir. Kutuplarda bozulma ve hata daha fazla olur.

• Kutup (kuzey) yıldızının görünüm açısı, KYK’de bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir. GYK’den kutup yıldızı görünemez.

• Gece-gündüz arasındaki süre farkı kutuplara gidildikçe artar.