Bölgeler ve Ülkeler

Yeryüzünde belirli kriterlere göre belirlenmiş birçok bölge türü bulunmaktadır.

Bazı bölgeler siyasi ve askeri özelliklere göre, bazı bölgeler beşeri ve ekonomik özelliklerine göre bazı bölgeler ise doğal yani fiziki coğrafya koşullarına göre belirlenen kriterler ile belirlenmiştir.

Bazı bölgelerin sınırları oluşturulurken birden fazla kriter etkili olabilir veya bir bölge ile onu oluşturan ülkeler birden fazla fonksiyona sahip olabilir.

Bu konuda örnek olarak Coğrafya’da Güneybatı Asya olarak tabir edilen ve siyasi olarak da Ortadoğu olarak bilinen bölge işlenecektir.

Güneybatı Asya (Ortadoğu), Asya, Avrupa ve Afrika‘nın birbirlerine en çok yaklaştıkları yerleri kapsayan ve birbirine komşu ülkelerin oluşturduğu coğrafi bölgedir. Akdeniz‘de Mısır’ın Sina Yarımadası’ndan Pakistan sınırına kadar uzanır ve Arap Yarımadası‘nı kapsar.

Ortadoğu kavramı Avrupa merkeziyetçi yaklaşıma dayanır ve Britanyalıların 19. yüzyıla kullanmaya başladıkları bir kavramdır. Bu tanımlamada İngiltere ve Avrupa ülkeleri merkez kabul edilmiş; doğu, Uzak Doğu, Yakın Doğu, Orta Doğu gibi kavramlar buna göre tayin edilmiştir.

Orta Doğu ülkeleri Suriye, Irak, Katar, Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Cumhuriyeti, Ürdün, İsrail, Lübnan, İran, Batı Şeria ve Gazze (Filistin), Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Kuveyt, Bahreyn, Yemen, Mısır, Afganistan‘dır. Bazı kaynaklarda Somali de bu listeye dahil edilmektedir.

Jeolojik olarak yaklaşık 700 MY ile 600 MY zaman aralığında Afrika’nın kuzeydoğu kenarı boyunca okyanus yitimi ve mikro-kıta çarpışmasının ardından Ortadoğu’nun temel kayacı (Nubiyan-Arap kalkanı) konsolide olmuştur. Bu olay, Afrika, Hindistan, Avustralya, Antarktika ve Güney Amerika’yı içine alan diğer bazı çarpışmalarla birlikte Güney Yarımküre’de Gondwana super kıtasını bir araya getirmiştir. Orta Doğu bu zaman diliminde Gondwana’nın kuzeye bakan pasif kenarında konumlanmış ve tüm Paleozoyik ve Mesozoyik süresince zaman zaman uzun ve geniş bir
şelf üzerinde etkili olan deniz seviyesi değişimlerinin geliştiği bir sedimantasyon bölgesi olmuştur. Mikroorganizmalar ve denizel organizma türleri de hızlı bir şekilde evrim geçirmiş ve çeşitlenmiş, böylece petrol oluşumu için gerekli olan organik karbonlu denizel çökellerle zenginleşerek Kambriyen sonunda Gondwana olarak birleşmiştir.

Ortadoğu iklim bölgesini etkileyen faktörlerin başında, coğrafi konumu gelmektedir. Orta Doğu 13-42⁰ kuzey enlemleri arasında yer alır. Bu konumu bölgenin birbirinden tümüyle farklı iki sıcaklık kuşağı arasında bulunmasına neden olmaktadır; güneyi hiç kışı olmayan sıcak kuşağın sınırları içinde kalırken, kuzey kısmı dört mevsimin de belirgin olduğu ılıman kuşağın sınırları içindedir. Bu özellik bölgenin büyüklüğünden çok, bulunduğu yerin gerçek anlamda bir geçiş sahası olmasıyla ilgilidir. Kuzeyden güneye yani Kafkas Dağları’ndan Aden’e kadar uzanan alan üzerinde, Orta Doğu’yu üç kuşak -”Ilıman Kuşak”, “Sıcak Kuşak” ve “Subtropikal Kuşak”- dilimlere bölmektedir. Fakat bu kuşaklar bölgenin morfolojik yapısı, özellikle yükselti nedeniyle çok düzenli değildir.

Özetle Ortadoğu günümüzdeki en önemli petrol ve doğal gaz çıkarım bölgesi olması bakımından siyasi coğrafyada jeopolitik önem arz etmektedir. Bugün Ortadoğu’daki sıcak çatışma bölgelerinin birinci derecede sebebi, küresel güçlerin bu bölgedeki petrolü ele geçirme çabasından kaynaklanmaktadır.

Özetle Ortadoğu iklim olarak kurak çöl iklimiyle yarı kurak ilkim bölgesinde yer almaktadır. Bu sebeple orman bölgesi içine alınamaz. Doğal bitki örtüsü gür değildir. Su kaynakları bakımından da fakir bir bölgededir.