Türkiye’de Toprak Örtüsü ve Toprak Türleri

Türkiye’de iklim ve yer şekilleri çeşitliliğine bağlı olarak, toprak çeşidi de fazladır.

• Ülkemizin yarı kurak iklim bölgelerinde en yaygın zonal toprak steptir.
• Akarsular en etkili dış kuvvet olduğundan ülkemizde alüvyal topraklar en yaygın azonal toprak türüdür.

Türkiye’de Görülen Toprak Türleri:

a. Kahverengi Orman Toprakları

Ülkemizde kahverengi orman topraklarına Karadeniz’in kıyı kesiminde ve Yıldız Dağları’nda rastlanmaktadır. Humus bakımından zengin olan bu topraklar, koyu renklidir ve verimli topraklardandır.

b. Kırmızı Topraklar (Terra rossalar)

Akdeniz’in kıyı kesiminde kalkerli arazi üzerinde bu toprak tipi yaygındır. Bu topraklar, kil ve demiroksit bakımından zengindir. Daha çok dolin, uvala ile polye tabanlarında görülen bu topraklar üzerinde tarım yapılmaktadır. Oksitlenmeden dolayı rengi kırmızıdır.

c. Kestane ve Kahverengi Bozkır Toprağı

Bu topraklara İç Anadolu’da, Güneydoğu Anadolu’da ve Doğu Anadolu’nun yüksekliği az olan yerlerinde rastlanır. Bu alanlarda yıllık yağış miktarı 250 ile 600 mm arasında değişir. Bitki örtüsü ve yağışa bağlı olarak humus oranı değişir. Daha çok tahıl tarımına ve küçükbaş hayvancılığa elverişlidir. Ülkemizde geniş alana yayılmış toprak türüdür.

d. Çernezyomlar (Kara Topraklar)

Bu topraklar, Kuzeydoğu Anadolu’da görülür. Özellikle Kars, Ardahan ve Erzurum platolarında çernezyomlar yaygındır. Bu alanlarda yıllık yağış miktarı 600 mm civarındadır. Bitki örtüsü yaz yağışlarıyla yeşeren çayırlardır. Humus bakımından çok zengin olduğundan koyu renkli topraklardır. Çernezyomlar, gür bir bitki örtüsü altında oluştuğu için bu yerler büyükbaş hayvancılığa elverişlidir.

NOT: Ülkemizde; laterit, çöl, tundra gibi zonal topraklar görülmez!

e. Alüvyal Topraklar

Türkiye’de alüvyal topraklara daha çok ovalar, vadi tabanları ve deltalarda rastlanır. Bu tür topraklarda horizonlar gelişmez. Çukurova, Göksu, Menemen, Çarşamba ve Bafra deltaları ile Küçük Menderes, Büyük Menderes, Gediz, Bakırçay, Bursa, Adapazarı, Düzce, Erbaa, Niksar, Erzincan, Erzurum, Iğdır, Elazığ, Malatya ve Muş ovaları alüvyal toprakların yaygın olduğu alanlardır. Bu topraklar mineral bakımından
zengin olduğundan verimlidir.

f. Kolüvyal Topraklar

Dağların eteklerinde, yamaçlardan taşınan materyallerin üzerinde oluşan kolüvyal topraklar, ince ve iri unsurların bir arada görüldüğü topraklardır. Kolüvyal topraklar tarıma elverişli değildir. Hakkari, Şırnak, Sivas gibi dağlık ve engebeli arazilerde görülmektedir.

g. Litosoller

Ülkemizde litosollere erozyona açık yamaçlarda rastlanır. Bitki örtüsünden yoksun olan bu yamaçlarda ince materyaller taşındığından geriye iri materyaller kalmaktadır. Bu nedenle litosoller, taşlı topraklar olarak da adlandırılır.

h. Regosoller

Regosoller, kum boyutundaki volkanik malzeme ve akarsuların oluşturduğu kumlu depolar üzerinde oluşan topraklardır. Van gölü çevresi ile Nevşehir ve Niğde çevresinde yaygındır.

ı. Rendzinalar

Rendzinalar yumuşak kireç taşları üzerinde oluşan topraklardır. Türkiye’de daha çok Akdeniz’in batısı, Trakya, Ege ve Güney Marmara’da görülen bu topraklar, tahıl üretimi için elverişlidir.

i. Vertisoller

Vertisoller killi, kireçli, marnlı depolara bağlı olarak meydana gelmektedir. Ergene Havzası, Bursa ile Karacabey arası, Muş Ovası ve Konya Havzası’nın bazı kesimleri bu toprakların görüldüğü başlıca alanlardır. Yaz kuraklığı
döneminde bu topraklarda 5-10 cm genişliğinde, 100 cm’yi bulan derinlikte çatlaklar oluşur. Bu çatlaklara dolan topraklar, yağışlı dönemde bünyesine fazla miktarda su alarak şişer ve yüzeye doğru yükselir. Dönen topraklar da denen vertisollere Trakya’da “kara kepir” denir.

j. Halomorfik Topraklar

Ülkemizde halomorfik topraklara Konya Havzası’nda, Erzurum Ovası’nın bazı kesimlerinde, Küçük Menderes ve Büyük Menderes deltalarının denize yakın olan kesimlerinde rastlanır. Bu alanlarda yazın buharlaşmaya bağlı olarak suda çözünmüş hâldeki tuzlar, yüzeyde birikir. Bu tür topraklar tarıma elverişli değildir.

k. Hidromorfik Topraklar

Hidromorfik topraklara taban suyu seviyesinin yüzeye yakın olduğu alanlarında rastlanır. Göl kenarları, bu tür toprakların görüldüğü başlıca alanlardır. Toprak sürekli su altında olduğundan oksijen oranı düşüktür. Bu tür topraklar tarıma elverişli değildir.

NOT: Ülkemizde moren adı verilen buzul taş topraklarına çok az rastlanır!