Orojenez (Dağ Oluşumu)
Dağ oluşum hareketlerine orojenez denir. Deniz tabanlarındaki çukurlarda (jeosenklinal) milyonlarca yıl biriken tortul tabakalar, levha hareketleri ve yan basınçlarla sıkışarak yer yüzeyindeki sıradağları oluşmuştur.
1. Kıvrımlı Sıradağlar
Akarsular, rüzgârlar ve buzullar gibi dış kuvvetlerin aşındırdığı maddeler, yer kabuğunun büyük çukurluklarında biriktirilir. Bu çukurluklara jeosenklinal adı verilir.
Jeosenklinallerde biriktirilen esnek yapılı tortul maddeler, çeşitli yan basınçlara uğrarlarsa kıvrılarak deniz yüzeyine çıkarlar. Böylece yeryüzünün büyük kıvrım dağları oluşmuş olur. Kıvrılma sonucunda yüksekte kalan kesimlere antiklinal, alçakta kalan kesimlere de senklinal denir.
Avrupa’da Alpler, Asya’da Himalayalar, Amerika kıtasının batı kıyılarında uzanan Kayalık ve And dağları, Türkiye’de Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları bu tür hareketlerle meydana gelmişlerdir.
Eski Oluşumlu (Yaşlı) Sıradağlar:
- Appalaş dağları (ABD)
- Norveç (İskandinav) dağları
- İskoç dağları
- Ural (Rusya) dağları
- Yıldız (Istranca) dağları
2. Kırıklı Dağlar
Tortul tabakaların sertleşip esnek yapısını kaybettiği alanlarda, kırılarak yükselen bloklara HORST, çöken bloklara GRABEN (ovası) denir.
Bu sistem, Ege Bölgesi’nin kıyı kesiminde yaygındır. Batı Anadolu’da horst-graben sisteminin yaygın olduğu bu alanlarda aşağıdaki durumlar görülür:
- Aktif ve diri fay hatları vardır.
- Tektonik depremler sıkça oluşur.
- Volkanik arazi ve şekiller bulunur.
- Sıcak su kaynakları ve kaplıcalar ile jeotermal enerji üreten tesislere rastlanır.
