Kıyı Tipleri

Kıyı tiplerinin oluşmasında; dalgalar,akıntılar, rüzgarlar, gelgitlerin yanı sıra orojenez, epirojenez, volkanizma, deprem, tsunami faktörler de etkili olmuştur.

Boyuna Kıyılar:

Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı yerlerde oluşan, kıyı çizgisinin girintisi – çıkıntısı ve koy – körfez sayısı az, kıta sahanlığı dar olan kıyı tipidir. Bu kıyı tipinin görüldüğü yerlerde deniz etkisi iç kesimlere sokulamaz. İç kesimler ile ulaşım zordur.

Örnek: Karadeniz ve Akdeniz kıyıları.

Enine Kıyılar:

Dağların kıyı çizgisine dik uzandığı yerlerde görülen girinti – çıkıntılı, kıta sahanlığının geniş olduğu kıyı tipidir. Enine kıyıda deniz etkisi içerilere sokulabilir, ulaşım kolaydır, iç kesimlerdeki bölgelerle ticaret gelişmiştir. Örnek: Ege Denizi kıyıları.

Ria Tipi Kıyılar:

Platoları yaran derin akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur.

Örnek: Güneybatı İrlanda, İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Haliç kıyıları, Güneybatı Anadolu kıyıları (Bodrum-Datça arası).

Dalmaçya Tipi Kıyılar:

Dağların denize paralel uzandığı yerlerde epirojenik hareketler sonucunda deniz karaya doğru ilerler. Dağların yüksek yerleri kıyıya paralel uzanan ada durumuna geçer.

Örnek: Adriyatik kıyıları (Hırvatistan) ve Türkiye’de Teke Yarımadası – (Antalya) Kaş kıyıları.

Limanlı Kıyılar:

Alçak kıyılarda geniş vadilerin sular altında kalmasıyla oluşur. Koyların önü kıyı setleriyle kapanabilir.

Örnek: Küçükçekmece, Büyükçekmece kıyıları ve Odessa kıyıları (Ukrayna).

Kalanklı Kıyılar

Karstik arazilerdeki kanyon vadilerin deniz seviyesine kadar uzandığı yerlerde oluşur. Mersin – Silifke arası en belirgin örnektir.

Haliçli (Estuar) ve Wattlı Kıyılar:

Gelgitli kıyılarda suların yükselmesiyle su altında kalan ve çekilmesi sırasında kara haline gelen kıyılara Watt kıyıları denir. Gelgit etkisiyle akarsu ağızlarının aşındırılması ile oluşan kıyılara Haliçli kıyı denir.

Örnek: Hollanda Rotterdam ve Amsterdam kıyıları, Almanya’da Hamburg Limanı, İngiltere’de Londra Limanı, Belçika’da Anwers Limanı.

Fiyord Tipi Kıyılar:

Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan çok girintili-çıkıntılı kıyılardır.

Örnek: Kuzey Avrupa’da İskandinav Yarımadası-Norveç kıyıları, Kuzey Kanada, Grönland ve İzlanda kıyıları.

Skyer Tipi Kıyılar:

Moren tepelerinin sular altında kalmasıyla meydana gelen girintili – çıkıntılı ve kıyı önünde çok sayıda adanın bulunduğu kıyı tipidir.

Örnek: İsveç ve Finlandiya kıyıları.

Mercanlı (Resif) Kıyılar:

Sıcak denizlerde yaşayan mercan kalıntılarının üst üste birikmesiyle oluşan kıyılardır. Dünyanın en büyük resifi Mercan denizindeki Büyük Bariyer Resifi olarak kabul edilir.