Tarihte yeryüzünde kara yolundan sonra kullanılan ulaşım ağı deniz yoludur.
Deniz ulaşımı bakımından gelişmiş ilk uygarlık Fenikelilerdir. Daha sonra Yunanlılar, Romalılar, Portekizliler, Cenevizliler ve Venedikliler bu alanda isim yapmış uygarlıklardır. Orta Çağ’da İspanyollar ve Portekizlilerin denizlerdeki egemenliği dikkati çekmektedir.
Günümüzde uluslararası ticarette daha çok deniz yolu kullanılmaktadır. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:
- Az miktarda yakıtla, çok yükün uzak mesafelere taşınabilmesi
- Yol yapımı ve bakımı için harcama yapılmaması
- Yol güzergâhında değişiklik yapılabilmesi
Yeryüzünde deniz yolu taşımacılığının büyük bir kısmı, Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında yoğunlaşmıştır.
İki su kütlesini birleştiren doğal su yollarına boğaz, iki su kütlesini birleştirmek için insanlar tarafından açılan su yollarına ise kanal adı verilir. Deniz yolu ulaşımında çok önemli olan boğaz ve kanallar, yolların kısalmasını sağlayarak ülkeler arası taşımacılığı da hızlandırmıştır.
Bunun nedenleri önemli sanayi ve ticaret merkezleri ile yoğun nüfuslu yerleşim birimlerinin bu alanda bulunmasıdır.
Batı Avrupa ile Kuzey Amerika arasındaki ‘Kuzey Atlantik’ deniz yolu, yük ve yolcu taşımacılığı diğer deniz yollarına göre daha fazladır.
Dünyanın en önemli deniz yollarından biri Akdeniz ile Hint Okyanusu arasındaki yoldur. Orta Doğu petrollerinin dünyaya dağıtılması, Güneydoğu Asya’daki tarım ürünlerinin batıya, batıdaki sanayi ürünlerinin doğuya aktarılmasında bu yolun önemi büyüktür. Mısır’da Süveyş Kanalı, bu doğrultudaki en önemli geçittir. Bu kanaldan önce Güney Afrika’da Ümit Burnu’nu dolaşan deniz yolu, su kanalının açılmasıyla önemini yitirmiş, Avrupa ile Güneydoğu Asya arasındaki deniz yolu çok kısalmıştır.
Petrol taşımacılığında büyük bir öneme sahip olan Hürmüz Boğazı, bu doğrultuda deniz yolu trafiğinin yoğun olduğu yerlerdendir. Aynı doğrultudaki deniz yolu trafiğinin yoğunluk gösterdiği yerler arasında Babülmendep ve Malakka boğazları da yer almaktadır.
Deniz yolu trafiğinin yoğun olduğu doğrultulardan biri de Avrupa ve Doğu Amerika ile Batı Amerika arasındadır. 1914’te Panama Kanalı’nın açılmasıyla birlikte Güney Amerika’nın güneyinde yer alan Macellan Boğazı önemini yitirmiştir.
Almanya’daki Kiel Kanalı, Baltık Denizi kıyısındaki limanları Kuzey Denizi ve Atlas Okyanusu’na bağlaması bakımından önemlidir.
Yunanistan’ın Mora yarımadasındaki Korint kanalı, çok dar bir su yoludur.
İngiltere ile Fransa arasındaki Dover Boğazı içinde yer alan Manş Tüneli iki ülke arasındaki bağlantıyı denizin içinden sağlayan önemli bir yapıdır.
İtalya’nın güneyinde Apenin Yarımadası ile Sicilya Adası arasında Messina Boğazı yer alır.
Aşağıdaki haritalarda diğer önemli su yolları, doğal oluşumlu boğazlar ve insan yapımı kanalların dağılışı gösterilmiştir.
