10. Sınıf CoğrafyaTYT Coğrafya

Ekonomik Faaliyet Türleri

Geçmişten günümüze kadar insanlar sürekli yeni geçim kaynakları bulmak için doğa ile mücadele etmiş ve yaşam biçimini şekillendirmiştir.

Paleolitik çağda insanoğlu geçimini avcılık ve toplayıcılıkla sağlamış, mağara ve ağaç kovuklarında yaşamını göçebe şekilde yaşam sürmüştür.

Mezolitik çağda yarı göçebe olan insanoğlu, su kaynaklarının etrafında avcılık yapıp yarı yerleşik yaşam sürmüştür.

Neolitik çağda ise tarım ile beraber yerleşik yaşama geçen insan, hayvanları evcilleştirmiş, köyler kurmuştur.

Kalkolitik çağda madenleri işlemeyi öğrenen insanoğlu, şehir-devletler ile büyük imparatorluklar kurmaya başlamıştır.

Sanayi devrimiyle beraber insanlar, endüstriyel üretime başlamış, fabrikalar ve çevresinde modern şehirler kurmuştur.

Günümüzde sanayi ile beraber hizmet sektörü ve teknoloji üretimi önem kazanmıştır.

Küresel iletişim sistemlerindeki gelişmeler, reklam ve pazarlama imkânlarının artmasına dolayısıyla ürünlerin dünyanın dört bir tarafına ulaşabilmesine olanak sağlamıştır. Ayrıca internet, televizyon ve telefon gibi iletişim araçları farklı özelliklere sahip bölgeler arasında sosyoekonomik ilişkilerin artmasına katkı sunmaktadır.

Ekonomik Faaliyet Türleri

Ekonomik faaliyetler; özelliklerine göre birincil, ikincil, üçüncül, dördüncül ve beşincil faaliyetler şeklinde beş gruba ayrılır.

Birincil ekonomik faaliyetler, temel maddelerin doğrudan veya dolaylı olarak doğal çevreden temin edilmesine dayanır. Avcılık, toplayıcılık, balıkçılık, ormancılık, madencilik, tarım ve hayvancılık bu tür faaliyetlere örnek verilebilir.

İkincil ekonomik faaliyetler, birincil ekonomik faaliyetlerden elde edilen ham maddeler veya yarı işlenmiş maddeler kullanılarak yeni ürünler (mamül madde) elde edilmesine dayanır. Sanayi (endüstri) ve inşaat faaliyetleriyle enerji üretimi ikincil ekonomik faaliyetlere örnek verilebilir.

Üçüncül ekonomik faaliyetlerde doğrudan bir üretim görülmemekle birlikte insanlara ve diğer ekonomik faaliyetlere ürün ve hizmet (sektörü) sağlanması esastır. Geçmişten günümüze en fazla gelişme gösteren bu faaliyet türüne eğitim, sağlık, ulaşım, turizm, ticaret, bankacılık, pazarlama, güvenlik, sigortacılık, hukuk, belediye ve büro hizmetleri örnek verilebilir. Ülkelerin gelişmişlik seviyeleri arttıkça bu faaliyette çalışanların oranı da diğer faaliyetlere göre artmaktadır.

Dördüncül ekonomik faaliyetler; teknolojinin gelişmesine bağlı olarak günümüzde ortaya çıkan bilgi toplama, bilgiyi işleme, değiştirme ve yayma çalışmalarını kapsar. Reklam yayıncılığı, yazılım hizmetleri, ağ işletmeciliği ve grafik tasarım hizmetleri, ARGE çalışmaları dördüncül ekonomik faaliyetlerden bazılarıdır. Coğrafi bilgi sistemlerinin (CBS) ortaya çıkmasıyla bu faaliyetler daha fazla gelişmiştir.

Beşincil ekonomik faaliyetler, daha çok karar verme (organı) pozisyonunda olan kamu sektörü ile özel sektördeki üst düzey yöneticileri kapsar. Bu sektörlerde ulus aşırı şirketlerin İcra Kurulu Başkanları (CEO) ve devlet başkanları da yer alır.

Ekonomik Faaliyet Türleri ve Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyleri

Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılışı zamana ve ülkelere göre farklılık gösterir. Ülkelerin gelişmişlik seviyeleriyle çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılışı arasında güçlü bir ilişki vardır.

Az gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun büyük bölümü birincil ekonomik faaliyet kollarında çalışmaktadır. Bu ülkelerde sürdürülen ekonomik faaliyetlerde teknoloji ve bilimsel yöntemler yeterli düzeyde kullanılmadığı için daha çok insan gücüne dayalı ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık vb.) yapılır. Geri kalmış ülkelerde tarımsal faaliyetler geleneksel yöntemlerle ve doğal koşullara bağlı olarak yapıldığı için üretim, çeşitlilik ve verim azdır. Afrika, Güney Asya ve Ortadoğu ülkelerinde gelişmişlik düzeyinin düşük olduğu söylenebilir.

Gelişmiş ülkelerde ise çalışan nüfusun büyük bölümü hizmet (üçüncül ekonomik faaliyet) sektöründe faaliyet göstermektedir. Bu tür ülkelerde birincil ve ikincil ekonomik faaliyet kollarında çalışanlarının oranının daha az olması, ilgili sektörlerde bilimsel yöntemler ve teknolojinin yaygın olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Kuzey Amerika, Avrupa ve Doğu Asya ülkelerinin gelişmişlik düzeyi nispeten daha yüksektir.

Gelişmekte olan ülkemizin çalışan nüfusunun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı yıllara göre aşağıdaki gibidir. Grafikler incelenirse, ülkemizde tarımda çalışan nüfus oranı azalırken sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranı artmaktadır.

İlgili İçerikler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir