Hortum, meteorolojik bir olay olmasının yanı sıra Fiziki Coğrafya’da Klimatoloji’nin inceleme alanına da girer.
Hortum; Kümülonimbüs bulutundan aşağı doğru sarkan ve yere ulaşan, kendi dar ekseni etrafında şiddetli bir şekilde dönerek yol kat edebilen hava kolonu olarak tanımlanmaktadır. Huni görüntülü bu olay fırtına olarak isimlendirilen hava olaylarının en tahrip edicisidir. (Kaynak; mgm.gov.tr)
Hortum olayı, havada dikey yönlü sıcaklık farkının ve kararsızlığın fazla olduğu zamanlarda meydana gelir. Zeminin sıcak, yüksek kesimlerin soğuk olduğu durumlarda soğuk hava bir sütun şeklinde aşağıya doğru çökerken, güçlü rüzgarlar bu sütunun etrafında dönerek yükselmeye başlar ve hortumu oluştururlar.
Hortum oluşumunda üst seviye ve alt seviye rüzgarlarının farklı hızda olması da önemli bir etkendir.
Araştırmalara göre Türkiye topraklarında son 200 yılda 700 kadar hortum meydana gelmiştir.
Küresel ısınma süreciyle yer seviyesi sıcaklıklarının artmasının, hortum sayısını artırması beklenmektedir.
Hortumdan sırasında yapılması gerekenler:
- Hortumun yaklaştığını gördüğünüzde hızlı bir şekilde daha önceden belirlemiş olduğunuz evinizdeki veya yakın civardaki güvenli alana gidin. Her iki durumda da (ağır bir masa gibi) dayanıklı bir şeyin altına girin ve tehlike geçinceye kadar orada kalın.
- Eğer araç kullanıyorsanız ya da bir aracın içindeyseniz, en yakın güvenli binaya doğru gidin ve saklanın. Etrafta böyle bir yer olmaması durumunda aracın içinde kalın, emniyet kemerinizi takın, eğer varsa bir yastıkla veya kollarınızla başınızı koruyun. Camdan dışarı bakmayı ya da dışarı çıkmayı asla denemeyin, çünkü dışarıda camınıza çarpabilecek uçan cisimler olabilir. Bu cisimler, hortum esnasında yaralanma ve ölümlerin en önemli sebebidir.
- Hortum gördüğünüzde suyu, elektriği ve gazı (LPG) kaynağından kesin, yanma oluşmuşsa gerekli şekilde müdahale edin.
- Şimşekle birlikte gözlenen fırtınalar bölgenizi tehdit etmeye başladığında, en son bilgi ve talimatları almak için radyo, TV ve İnternet haber yayınlarını takip edin.
- Bir hortum görüldüğünde, pencereden, kapılardan ve dış duvarlardan uzakta kalın. Başınızı, düşebilecek ve havada uçan nesnelerden koruyun.
- Okulda, herhangi bir sağlık biriminde, fabrika ya da alışveris merkezinde iseniz, önceden belirlenmiş sığınak yerlerine gidin. En alt kattaki iç koridorlar genellikle en güvenilir yerlerdir. Pencerelerden ve açık yerlerden uzak durun. Görevli personel ve yetkililer ile işbirliği yapın, onlar olağanüstü durumlarda yapılacak şeyler hakkında eğitilmişlerdir.
- Gökdelende iseniz, mümkünse en alt kattaki küçük iç odalara ya da koridorlara ulaşın.
Bu özet yazısının hazırlanmasında emeği geçen Coğrafya Öğretmeni Ozan İLTER’e çok teşekkür ederim.
